Bezpieczeństwo międzynarodowe
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 2104-M-D1BZMN-WA |
Kod Erasmus / ISCED: |
14.6
|
Nazwa przedmiotu: | Bezpieczeństwo międzynarodowe |
Jednostka: | Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | obowiązkowe |
Założenia (opisowo): | Student powinien dysponować wiedzą: - w zakresie ewolucji badań nad bezpieczeństwem; - o współczesnych zagrożeniach bezpieczeństwa międzynarodowego oraz najważniejszych trendach i procesach zachodzących w środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego po zimnej wojnie; - o trendach we współczesnych konfliktach zbrojnych oraz w światowych wydatkach wojskowych i handlu uzbrojeniem; - na temat wyzwań i zagrożeń bezpieczeństwa energetycznego i ekologicznego;w tym sekurytyzacji problemów klimatyczno-energetycznych. |
Skrócony opis: |
Bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych i rozwój security studies. Ewolucja pojęcia i odchodzenia od tradycyjnego rozumienia bezpieczeństw. Istota zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego. Koncepcje równowagi sił i równowagi strachu; teorie cyklu hegemonicznego. Paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego po zimnej wojnie, kształtowanie porządku międzynarodowego i układu sił. Polaryzacja środowiska bezpieczeństwa. Krytyczne studia nad bezpieczeństwem – sekurytyzacja. Prawno-instytucjonalne ramy zapewniania bezpieczeństwa międzynarodowego. ONZ i regionalne instytucje bezpieczeństwa – charakterystyka. Zasady użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Bezpieczeństwo militarn - wydatki wojskowe, produkcja i handel bronią, potencjał nuklearny. Trendy w konfliktach zbrojnych po zimnej wojnie. Bezpieczeństwo energetyczne- charakter zagrożeń. Bezpieczeństwo ekologiczne. Bezpieczeństwo żywnościowe. Koncepcja human security i odpowiedzialności za ochronę. Bezpieczeństwo społeczne. |
Pełny opis: |
Bezpieczeństwo międzynarodowe Bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych i rozwój security studies: czynniki rozwoju badań nad bezpieczeństwem, etapy security studies; ewolucja pojęcia bezpieczeństwo (ujęcie negatywne-pozytywne, podzielność-niepodzielność, ujęcie przedmiotowe/podmiotowe); czynniki ewolucji pojęcia i odchodzenia od tradycyjnego rozumienia bezpieczeństwa; istota zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego; przyczyny braku bezpieczeństwa i teorie dotyczące gwarancji bezpieczeństwa (w ujęciu (neo)realizmu politycznego i (neo)liberalizmu); pojęcia: hard i soft power; dylemat bezpieczeństwa; koncepcje równowagi sił i równowagi strachu; teorie cyklu hegemonicznego. Paradygmat bezpieczeństwa międzynarodowego po zimnej wojnie: porządek międzynarodowy i układ/y sił po zimnej wojnie; wpływ końca zimnej wojny na porządek międzynarodowy i bezpieczeństwo; wpływ globalizacji, rewolucji naukowo-technologicznej, informacyjnej i rewolucji w dziedzinie wojskowości na ewolucję zakresu bezpieczeństwa (przedmiotowego, podmiotowego, przestrzennego, czasowego, zakresu środków i metod polityki bezpieczeństwa); trendy i tendencje w środowisku bezpieczeństwa; polaryzacja środowiska bezpieczeństwa (jednobiegunowowść, wielobiegunowość, jedno-wielobiegunowość, non-polarity); ewolucja zagrożeń bezpieczeństwa – zagadnienie zagrożeń asymetrycznych i niemilitarnych (problem terroryzmu międzynarodowego, transnarodowej przestępczości zorganizowanej, wykorzystania BMR, technologii informatycznych przez podmioty pozapaństwowe). Szkoła kopenhaska: sekurytyzacja, sektory bezpieczeństwa, regionalne kompleksy bezpieczeństwa. Prawno-instytucjonalne ramy zapewniania bezpieczeństwa międzynarodowego: Koncepcja równowagi sił (rola mocarstw w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego); pojęcie i typologia międzynarodowych instytucji bezpieczeństwa; system bezpieczeństwa zbiorowego; sojusze – teoria sojuszy i współczesna praktyka; bezpieczeństwo kooperatywne. Użycie siły na rzecz zachowania/przywrócenia bezpieczeństwa: zasady użycia siły w stosunkach międzynarodowych – zakazy użycia siły (kształtowanie się ius contra bellum – od II konwencji haskiej do KNZ), stosowanie zasad KNZ (art. 2, rozdz. VI i rozdz. VII); wyjątki od zasady zakazu groźby lub użycia siły przewidziane w KNZ; propozycje zmian zasad użycia siły określonych w Karcie w kontekście reformy ONZ; definicja agresji (rezol. ZO 14.XII.1974 r.); sankcje – praktyka. Bezpieczeństwo militarne: potęga i siła w stosunkach międzynarodowych – podejścia badawcze (materialne ujęcie, dematerializacja potęgi – soft i hard power, ujęcia mieszane), wpływ globalizacji na rozumienie potęgi (zjawisko dyfuzji potęgi); światowe, regionalne i indywidualne wydatki wojskowe państw (obowiązują dane SIPRI Yearbook 2013); USA na tle reszty świata; wydatki wojskowe w czasie kryzysu ekonomicznego; dylemat bezpieczeństwa; produkcja i handel bronią (najwięksi eksporterzy i kierunki transferu uzbrojenia - obowiązują dane SIPRI Yearbook 2013); potencjał nuklearny (dane SIPRI Yearbook 2013); status sił nuklearnych; reżim NPT – funkcjonowanie; kaskada proliferacji; kontr-proliferacja. Konflikty zbrojne: polemologia; wojna a konflikt zbrojny w prawie międzynarodowym; geografia konfliktów zbrojnych przed i po zimnej wojnie; źródła i skutki konfliktów; nowe zjawiska i trendy w konfliktach zbrojnych po zimnej wojnie – różnice między klasycznymi wojnami państwowymi a „nowymi wojnami” – nowa siatka pojęciowa: low intensity war, dzika wojna; asymetryzacja współczesnych konfliktów zbrojnych; media w konfliktach zbrojnych (efekt CNN); prywatyzacja i komercjalizacja konfliktów – PMC’s (private military companies), warlordyzm, konflikty surowcowe (mechanizm); problemy dzieci-żołnierzy, uchodźstwa zewnętrznego i wewnętrznego (IDPs); Tofflerowie – teoria trzech fal rozwoju (charakter konfliktu zbrojnego i strategii wojennych w zależności od kręgu); Huntington – zderzenie cywilizacji; teoria wojny sprawiedliwej (M. Walzer); geografia i statystyka współczesnych konfliktów zbrojnych (dane UCDP i SIPRI). Bezpieczeństwo energetyczne: istota bezpieczeństwa energetycznego i charakter zagrożeń (polityczne, ekonomiczne, techniczne, geologiczne, asymetryczne); zasady bezpieczeństwa energetycznego; wymiar ekonomiczny, geostrategiczny, ekologiczny i instytucjonalny bezpieczeństwa energetycznego; powiązania bezpieczeństwa energetycznego i militarnego; relacje importer-producent – zagadnienie zależności importowej i zależności eksportowej, współzależności; rywalizacja o surowce energetyczne i układ sił na rynku energetycznym (główne centra produkcji/konsumpcji/ główne szlaki transportu surowców energetycznych). Bezpieczeństwo ekologiczne: perspektywa geopolityczna a perspektywa human security; istota i charakter zagrożeń; sekurytyzacja problemów ekologicznych w tym zmian klimatycznych; zmiany klimatyczne – implikacje geostrategiczne, ekologiczne, polityczne, ekonomiczne; rywalizacja o obszary arktyczne; zagadnienie deficytu ekologicznego jako źródła konfliktów zbrojnych (teorie grupy z Toronto Homera-Dixona, grupy z Zurychu Spillman’a, Oslo Gleditsch’a); problem bezpieczeństwa wodnego i konfliktów o wodę. Bezpieczeństwo człowieka (Human security): koncepcja human security w ujęciu freedom from fear, freedom from want; znaczenie Human Development Report z 1994r.; wymiary HS: ekonomiczny, żywnościowy, zdrowotny, ekologiczny, polityczny, społeczny; koncepcje odpowiedzialności międzynarodowej – zagadnienie „interwencji humanitarnej” (współczesna wojna sprawiedliwa), koncepcja suwerenności jako odpowiedzialności i odpowiedzialności za ochronę (responsibility to protect – R2P). Bezpieczeństwo społeczne: istota i charakter zagrożeń; trendy demograficzne (przeludnienie, starzenie się społeczeństw, etc.), problem migracji międzynarodowych i tożsamości kulturowej – implikacje dla bezpieczeństwa międzynarodowego. |
Literatura: |
R. Kuźniar, B. Balcerowicz, A. Bieńczyk-Missala, P. Grzebyk, M. Madej, K. Pronińska, M. Sułek, M. Tabor, A. Wojciuk, Bezpieczeństwo międzynarodowe, Wyd. Scholar 2012 - podstawowy podręcznik do przedmiotu E. Haliżak, R. Kuźniar (red.) Stosunki Międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa (WUW) 2000 (i wyd. 2006), rozdział II i VI. R. Kuźniar, Z. Lachowski, Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian. Zagrożenia – koncepcje – instytucje, Warszawa 2003, s. 83-103, 105-127, 209-233, 261-267, 345-391. R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje – struktury – funkcjonowanie, Warszawa (Scholar) 2004 (wyd. 4), s. 27-58 lub R. Zięba, Teoria ogólna bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, [w:] praca zbiorowa, Stosunki Międzynarodowe w XXI wieku, Warszawa (Scholar) 2006. J. Simonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006, s. s. 25-30, 77-92, 102-119, 270-275, 657-682. J. Czaputowicz, Bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych [w:] K. Żukrowska, M. Gracik (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe. Teoria i praktyka, , Warszawa (SGH) 2006 B. Balcerowicz, Teorie, koncepcje wojny (i pokoju) po zimnej wojnie, [w:] R. Kuźniar (red.), Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku, Warszawa (WUW) 2005 R. Kuźniar, Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki, Warszawa (Scholar) 2005, s. 217-238, 240-244 M. Madej, Użycie siły przez podmioty pozapaństwowe jako „nowy” problem studiów strategicznych, [w:] praca zbiorowa, Stosunki Międzynarodowe w XXI wieku, Warszawa (Scholar) 2006. K. Księżopolski, Bezpieczeństwo ekonomiczne, Warszawa 2004, s.11-54. Rocznik Strategiczny 2007/08, s. 334-375 (układ sił) B. Balcerowicz, Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych, Warszawa (Scholar) 2006, s. 72-105 H. Münkler, Wojny naszych czasów, Kraków 2004, s. 13-47, 97-128 W. Malendowski, „Nowa Jakość konfliktów zbrojnych na przełomie XX i XXI wieku. Przyczyny – uwarunkowania – skutki” [w:] W. Malendowski (red.) Zbrojne konflikty i spory międzynarodowe u progu XXI wieku, Wrocław 2003, s. 17-48 K. Pronińska, Konflikty surowcowe we współczesnych stosunkach międzynarodowych, „Sprawy międzynarodowe” nr 3/2005 K. Pronińska, Energy security: global and regional dimensions, "SIPRI Yearbook 2007: Armaments, Disarmament and International Security", Oxford University Press 2007, rozdział 6 (internet). J. A. Goldstone, The New Population Bomb, “Foreign Affairs”, styczeń/luty 2010 lub Population and Security: How Democratic Change Can Lead to Violent Conflict, „Journal of International Affairs”, jesień 2002 T. Homer-Dixon, Environmental Scarcities and Violent Conflict: Evidence from Cases, „International Security”, lato 1994 B. Buzan, O. Waever, J. de Wilde, Environmental, Economic and Societal Security, Copenhagen 1995 (CPCR Working Papers 10/1995), s. 14-26, 41-60 S. Huntington, The Lonely Superpower ,” Foreign Affairs”, vol. 78 no 2, 1999. R. Haas, The Age of Nonpolarity. What will follow U.S. Dominance, Foreign Affairs, May/June 2008. Dane statystyczne: SIPRI Yearbook 2016. Armaments, Disarmament and International Security. Summary, SIPRI 2016 (internet) |
Efekty uczenia się: |
Student: ma pogłębioną wiedzę o istocie i ewolucji badań nad bezpieczeństwem oraz ich miejscu w nauce o stosunkach międzynarodowych; rozumie kluczowe koncepcje teoretyczne w dziedzinie badań nad bezpieczeństwem, w tym ich współczesne nurty; określa i analizuje podstawowe współczesne problemy bezpieczeństwa międzynarodowego; ma wiedzę na temat regionalnej specyfiki współczesnych problemów bezpieczeństwa oraz działalności międzynarodowych instytucji bezpieczeństwa; poznaje ewolucję układu sił w stosunkach międzynarodowych w ujęciu globalnym i regionalnym; posiada szeroką wiedzę z zakresu problematyki bezpieczeństwa militarnego, a także nietradycyjnych wymiarów bezpieczeństwa (ekonomicznego, energetycznego, ekologicznego, społecznego); dysponuje wiedzą na temat kształtowania wydatków wojskowych w ujęciu globalnym i regionalnym, reguł rządzących międzynarodowym handlem bronią i trendów we współczesnych konfliktach zbrojnych; ma wiedzę na temat pozamilitarnych i asymetrycznych zagrożeń bezpieczeństwa; Umiejętności: analizuje współczesne problemy bezpieczeństwa międzynarodowego i formułuje na ich temat rzetelne opinie wsparte o kluczowe koncepcje teoretyczne dyscypliny; potrafi dokonywać analizy oraz symulacji zjawisk i procesów wpływających na bezpieczeństwo międzynarodowe i formułować wnioski z wykorzystaniem szerokiego wachlarza ujęć teoretycznych oraz posługując się najważniejszymi terminami specjalistycznymi w dziedzinie badań nad bezpieczeństwem; jest przygotowany do wykonywania zadań profesjonalnych wymagających kompetencji w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego |
Metody i kryteria oceniania: |
- ocena jakości wypowiedzi i logiki prezentowanych podczas dyskusji argumentów; - ocena umiejętności analizy problemów z zakresu programu przedmiotu; - ocena wiedzy na podstawie |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski.